"İstediğin kadar saksağan vur vurabilirsen, ama unutma, bülbülü öldürmek günahtır." Bülbülü Öldürmek
Bülbülü Öldürmek, Harper Lee tarafından 11 Temmuz 1960 yılında yayımlandı. Harper Lee’nin yayınlanan ilk kitabı Bülbülü Öldürmek olsa da yazdığı ilk kitap Bülbülü Öldürmek değildi. Tespih Ağacının Gölgesinde, Harper Lee’nin yazdığı ilk kitaptı. Ancak yayımcısının ana kahramanın çocuk olmasına yönelik ısrarlarıyla kitabı baştan yazıp Bülbülü Öldürmek’i ortaya çıkardı. Tespih Ağacının Gölgesinde ise Bülbülü Öldürmek’in devamı niteliğinde 2015 yılında yayımlandı.
“Başka insanların çoğunluğun düşüncelerinden bağımsız hareket eden tek şey insanın vicdanıdır.”
Bülbülü Öldürmek Konusu ve Olay Örgüsü
Bülbülü Öldürmek, ırkçılığın hatsafhada olduğu Amerika’da, Harper Lee’nin de doğup büyüdüğü yer olan Alabama Eyaleti’nin Maycomb ilçesinde geçiyor.(İlçenin asıl adı Monroe) Kitap, iki kardeş olan Scout, Jem ve arkadaşları Dill’in çevresinde yetişkinlerin dünyasında yaşananları gözlemlemeleri ve yaşananları ve Dünyayı anlamlandırmaya çalışmalarıyla geçiyor. Çocukların sade ve masum dünyasından, içinde yaşadığımız toplumun kusurlarına ve biz yetişkinlerin inandıkları, arkasında durdukları gerçekliğin ne kadar da yanlış temeller üzerine inşa edildiğine şahit oluyoruz. Bazı durumlarda olaylara bakışımızda ne kadar ikiyüzlü olabileceğimizi fark ederek okuyoruz.
Bülbülü Öldürmek ve Irkçılık
Bu iki yüzlülüğe kitaptan en güzel örnekse, Scout’ın sınıf öğretmeninin Almanya’da yahudilere karşı yapılan ırkçılığa karşı yüksek bir şekilde tepki verirken kendi ülkesinde siyahilere karşı yapılan haksızlıklara ve zulme hiçbir şekilde ses çıkarmamakla birlikte bunun yapılması gereken bir şey olduğunu düşünmesi olabilir. Biz insanların gerçeklik algısı ne kadar da çelişkili değil mi? Acaba gerçeklik algımız ve vicdanımızı bu kadar körelten şey nedir...
“ama bazen bir adamın elindeki İncil... Babanın elindeki viski şişesinden daha tehlikeli olabilir.”
“Bizim mahkemelerimizde, beyaz adamın dünyasıyla siyah adamın dünyası karşı karşıya geldiğinde, her zaman beyaz adam kazanır. Bu ne kadar çirkin olursa olsun hayatın gerçeği.” Hakikaten de Harper Lee’nin hikayesine gizlediği böyle detaylar her ne kadar geçmişte kalmış gibi gelse de biz insanoğlunun bazı şeylere bakışı hiç değişmedi. Irkçılık hiç azalmadığı gibi farklı boyutlarda farklı şekillerde hep karşımıza çıkıyor. Acaba önyargılarımızdan mı kaynaklı?
Bülbülü Öldürmek Karakter Analizi
“Onunla ilgili bir gerçeği görmeni istiyordum, gerçek cesaretin ne olduğunu görmeni istiyordum, gerçek cesaretin eli tüfekli bir adamla ilgisi olmadığını. Daha başlamadan yenildiğini bile bile başlamak ve her ne pahasına olursa olsun sonuna kadar devam etmek olduğunu.”
Kitapta dikkatimi en çok çeken detaylardan biri de çocukların mahallesinde oturan ve evden çıkmayan Arthur Radley ile ilgili uydurdukları hikayelerdi. Çocuklar hiç görmedikleri komşuları hakkında uydurdukları hikayelere zamanla inanarak Arthur Radley’e “öcü” lakabını takıyorlar. Arthur Radley hakkında aileleri ne derse desin hiçbir şekilde fikirleri değişmeyen çocuklar bana biraz da biz yetişkinleri anımsattı. En azından ön yargılar konusunda... Bizler de hakkında bilgi sahibi olmadığımız durumlar ve kişiler hakkında uydurduğumuz ve boşlukları doldurduğumuz hikayelerle insanlar hakkında bir kanıya varıyoruz. Ve birden tüm gerçekliğimiz, insanoğlunun nesillerce uydurduğu hikayelerle kartopu etkisi gibi katlanarak günümüze kadar geliyor ve tüm hayatımızı, çevremize bakışımızı şekillendiriyor.
Arthur Radley, Scout ve Jem’e fark ettirmeden hep iyi davransa da ikisi de uzunca bir süre kendi önyargılarının peşinden gitmeye devam ediyorlar. Öcü Radley Harper Lee’nin kendi hayatından esinlenme bir karakter olsa da kitabı okurken böyle bir fikirle yazılmış olabileceği düşüncesini göz ardı edemedim.
Öcü Radley’nin gerçek olduğunu Harper Lee’nin çocukluk arkadaşı ünlü senarist yazar Truman Capote de doğruluyor:
“Başka Sesler Başka Odalar romanımda söz edip sonradan çıkardığım aynı adam, yaşadığı evin yakınındaki ağaca bir şeyler bırakırdı ben de onları alırdım. O gerçekti ve bizim yaşadığımız yerin biraz aşağısında oturuyordu. Harper Lee’nin hakkında yazdığı her şey doğruydu...” Bülbülü Öldürmek’te Harper Lee’nin hayatından Detaylar
Harper Lee dört çocuklu bir ailenin en küçük çocuğu olarak büyüdü. Babası Coleman Lee bir avukattı. Babası Coleman Lee avukatlık ünvanını almadan önce, beyaz bir dükkan sahibini öldürmekle suçlanan baba-oğul iki siyahiyi savunmuştu. Baba oğul sonrasında asılarak idam edildiler.
Benzer bir olaya Bülbülü Öldürmek’te de rastlıyoruz. Ana karakterimiz Scout ve Jem’in babası Atticus Finch, bir avukattı. Ama Atticus hiçbir zaman okulu bitirmemişti. Atticus aynı zamanda, Bülbülü Öldürmek’in olay örgüsünde önemli bir yer tutan siyahi Tom Robinson’ın tecavüz ile suçlanıp idam edilmesinden kurtarmaya çalışıyordu.
Harper Lee’nin annesinin ismi Frances Cunningham’ın soyadı Cunningham da kitapta, ilçede yaşayan bir ailenin soyadıdır.
Senarist Truman Capote ve Harper Lee Arkadaştılar!
Harper Lee’nin çocukluğunu geçirdiği Monroe kasabasından yakın arkadaşı olan ünlü yazar ve senarist Truman Capote, Bülbülü Öldürmek’te Jem ve Scout’ın arkadaşı, Dill karakteri olarak karşımıza çıkıyor.
Otobiyografi niteliğinde yazılan “Bülbülü Öldürmek”i okumak, bir çocuğun perspektifinden Dünya’ya bakabilmenin en güzel ve zevkli yollarından biridir. Okurken sizi iyi hissettiricek emin olun.
Son Olarak Harper Lee..
Harper Lee, Bülbülü Öldürmek yayınlandıktan sonra Pullitzer Edebiyat Ödülü’nü kazandı. Çok geçmeden Bülbülü Öldürmek, Robert Mulligan’ın yönetmenliğinde, Gregory Peck’in baş rolde oynadığı yapıtta aynı isimle sinemaya uyarlandı.
